Matura ustna z języka polskiego 2016 – przykładowe zadanie opracowane przez CKE

Matura ustna z języka polskiego w nowej formule znacząco odbiega od zdawania egzaminu w formie prezentacji, jaką jeszcze niedawno przygotowywało się przez cały rok. Aby tegoroczni maturzyści wiedzieli, jakiego typu zadań mogą się spodziewać na egzaminie maturalnym z języka polskiego, postanowiliśmy przedstawić jedno przykładowe zadanie przygotowane przez CKE wraz z przykładowym rozwiązaniem. Więcej tego typu zadań można znaleźć na stronie CKE pod adresem cke.edu.pl

Oto przykładowe zadanie, które uczeń losuje podchodząc do zdawania matury ustnej z języka polskiego:

Jak w tekstach kultury może być uwznioślona zwyczajność? Omów zagadnienie, odwołując się do przytoczonego fragmentu i do całości Pana Tadeusza oraz do innego tekstu kultury.

Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz”

Na Litwie much dostatek. Jest pomiędzy nimi
Gatunek much osobny, zwanych szlacheckimi;
Barwą i kształtem całkiem podobne do innych,
Ale pierś mają szerszą, brzuch większy od gminnych,
Latając bardzo huczą i nieznośnie brzęczą,
A tak silne, że tkankę przebiją pajęczą
Lub jeśli która wpadnie, trzy dni będzie bzykać,
Bo z pająkiem sam na sam może się borykać.
Wszystko to Wojski zbadał i jeszcze dowodził,
Że się z tych much szlacheckich pomniejszy lud rodził,
Że one tym są muchom, czym dla roju matki,
Że z ich wybiciem zginą owadów ostatki.

Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, czyli Ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812
we dwunastu księgach wierszem, oprac. S. Pigoń, Wrocław 1982.

Jakie zadanie stoi przed zdającym? Co powinien uwzględnić w swojej wypowiedzi? Przed maturzystą stoi zadanie, podczas którego powinien wykazać się:

• znajomością całego dzieła, nie tylko wskazanego fragmentu – odniesienie się do całości utworu
• określeniem problematyki utworu, a także jego warstwy symbolicznej
• analizą i interpretacją wylosowanego fragmentu
• umiejętnością tworzenia dłuższego tekstu mówionego, który powinien być spójny, poprawny pod względem stylistycznym, składniowym itp. oraz powinien być bogaty w odpowiednie słownictwo
• znajomością takich pojęć, jak „codzienność”, „uświęcenie”, „uwznioślenie”

Realizacja – przykład:

Jeśli postawimy już jakąś tezę, to potem musimy ją odpowiednio uargumentować. Argumentacja mogłaby wyglądać następująco:

Wojski jest mistrzem polowania, w lecie z upodobaniem poluje nawet na muchy i to one są właśnie głównym tematem przytoczonego fragmentu. Nie są to muchy zwyczajne, lecz owady, które „pierś mają szerszą, brzuch większy od gminnych” (epitety kojarzące się ze szlachtą), a siła i odwaga pozwala im wygrywać z polującymi na nie pająkami. Są to zatem muchy wyjątkowe, wręcz nobilitowane do stanu swego rodzaju owadziego szlachectwa przeciwstawionego muchom gminnym.

Wojski tworzy genealogię tych much (może ona być odbierana humorystycznie) na sposób mityczny: muchy szlacheckie są dla gminnych tym, czym dla pszczelich rojów królowe matki – bez matek roje giną.
Można w przytoczonych fragmencie widzieć tylko niewinny żart Mickiewicza, ale można też dostrzec potrzebę porządkowania świata w najdrobniejszych szczegółach, a zasadniczym stanem takiego uporządkowania jest hierarchia podkreślająca przywódczą z natury rolę szlachty. Odwołanie do załączonego tekstu.

Następnie należy odwołać się do całości dzieła, a także do innych utworów, których znajomością dobrze byłoby się pochwalić. Odwołanie się do kontekstów podnosi wartość wypowiedzi, co uznaje się za walor i jest dowodem na to, że uczeń potrafi nie tylko myśleć kontekstowo, ale także posiada co do tego odpowiednią wiedzę. Przykładowe odwołanie się do całości utworu mogłoby wyglądać następująco:

Mickiewicz uzyskuje to poprzez afirmację codzienności i zwyczajności. Obecna w poemacie afirmacja zwyczajności jest świadectwem dążenia autora do uwznioślenia wizji świata, do którego poprzez tworzenie arcydzieła, odbywał sentymentalną, duchową podróż. To świat na wpół baśniowy, w którym zwykłe elementy przyrody (np. kapusta, konopie), zwykłe przedmioty (np. rapier, porcelana), zwykłe miejsca (np. kopiec mrówek przy „świątyni dumania”) czy zwykłe czynności (np. zbieranie grzybów, parzenie kawy) zostają podniesione ponad stan zwykłości. To połączenie realizmu z idealizacją ma tworzyć obraz świata na pozór zwykłego, który, gdy mu się dobrze przyjrzeć, na każdym kroku odkrywa przed czytelnikiem oblicze niezwykłe, niemal baśniowe.

Odwołanie kontekstowe mogłoby wyglądać następująco:

Szczególny, paradoksalny rodzaj uwznioślenia codzienności stosował jeden z twórców i klasyków amerykańskiego pop-artu Andy Warhol, który do rangi „bohaterów” swoich obrazów podniósł zwykłe, nierzadko, seryjnie robione przedmioty. Były nimi najczęściej elementy kojarzone z komercyjnym wymiarem amerykańskiej rzeczywistości – np. popularna zupa czy gwiazdy pop-kultury. Paradoksalny i prowokacyjny sposób nobilitacji takich przedmiotów polegał na tym, że podnosząc je do rangi tematów swoich dzieł, artysta pokazywał, jak zdegradowana w pewnych obszarach (także estetycznie) jest współczesna rzeczywistość.

Na przygotowanie wypowiedzi zdający ma 15 minut, z kolei na jej wygłoszenie ma 10 minut. Na końcu odbywa się rozmowa z komisją, która trwa 5 minut. Cały egzamin zamyka się w 30 minutach.